طبقه بندی علمی

راسته: گنجشک سانان

خانواده سارها (Sturnidae) پیش تر به 3 گروه سارها، میناها و کنه خوارها تقسیم می شده. این خانواده با 2 زیرخانواده Sturninae (سارها و میناها) و Buphaginae (کنه خوارها) شناخته می شده اند ولی مطالعات انجام شده بر ژنتیک این پرندگان باعث ایجاد تغییر در دسته بندی این گروه از پرنده ها شده و دارخزک فیلیپینی که قبلا در خانواده دیگری دسته بندی میشد جز خانواده سارها، کنه خوارها حذف و به عنوان یک خانواده جداگانه از سارها و میناها معرفی شد و شامل 35 جنس و 123 گونه می باشند

پیدایش و تکامل

بر اساس شواهد موجود، خانواده های بوچانگایان (Dicruridae)، پری شاهرخ ها (Oriolidae)، کلاغ ها (Corvidae) و مقلد مرغ ها (Mimidae) به عنوان نزدیک ترین خویشاوندان زنده این پرندگان پیشنهاد شده اند. همچنین بر اساس فرم و ساختار لانه سارها و میناها، برخی محققان خانواده مرغ جولا (Ploceidae) را نزدیک به این خانواده می دانند. آنالیزهای بیوشیمیایی مانند هیبریداسیون DNA-DNA نشان از رابطه نزدیک بین خانواده سارهای بر قدیم و مقلد مرغ های بر جدید دارد.

واژه starling (سار) از زبان انگلیسی قدیم گرفته شده و واژه myna یا mynah از کلمه maina در زبان هندی گرفته شده و ریشه سانسکریت دارد و به معنی "شادی بخش" می باشد. به صورت عام در برخی گونه ها از اسامی سار و مینا به جای یکدیگر نیز استفاده می شود. برای مثال مینای بالی (Leucopsar rothschildi) به عنوان سار بالی نیز شناخته می شود. به طور کلی آن دسته از پرندگانی که ظاهری شبیه سار اروپایی دارند به عنوان سار و آن پرندگانی که به مینای تپه ای معمولی شباهت دارند به عنوان مینا شناخته می شوند.

ویژگی های ظاهری

سارها و میناها پرندگانی با بدنی نسبتا قوی و جثه ای کوچک تا متوسط هستند و طول بدن گونه های این خانواده بین 18-43 سانتی متر می باشد. این پرندگان دم مربعی کوتاه، پاهای قوی و منقاری صاف دارند. بسیاری از گونه های این خانواده به رنگ تیره هستند و برخی از آنها به رنگ سفید یا با رنگ های متنوعی دیده می شوند و بسیاری از آنها پرهای رنگین کمانی دارند. صورت اکثر اعضای خانواده سارها فاقد پر و رنگی می باشد. بال ها در گونه های با پرواز محدود و ساکن نواحی جنگلی فرم گرد و در پرندگان مهاجر و ساکن نواحی شهری نسبتا بلند است. در حالی که منقار در این پرندگان عموما مستقیم و تقریبا به اندازه سر پرنده است دارای تنوع ظاهری از نازک و کشیده در سارهای اروپایی تا اندازه بزرگ و دارای قوس در سار چشم سفید است. میناها غالبا لکه سفیدی بر روی پرهای اولیه خود دارند.

پرندگان جوان معمولا پرهای تیره تر و کدرتری نسبت به فرم بالغ خود دارند. سارها و میناها فقط یک دوره پرریزی در طول سال دارند که پس از دوره تولید مثلی اتفاق می افتد ولی تفاوت هایی بر اساس تغییر فصل نیز در این پرندگان دیده می شود؛ برای مثال سار اروپایی نقطه های سفیدی بر روی پرهای خود دارد که فقط در فصل پاییز و زمستان نمایان می شود و در فصل تولید مثل فقط پرهای سیاه با تلالو سبز-بنفش دیده می شود. منقار این پرندگان در زمستان به رنگ قهوه ای تیره و در فصل بهار به رنگ زرد می باشد.

پراکنش و زیستگاه

محل زندگی این پرندگان عمدتا در مناطق خشک نیمه بیابانی، علفزارهای معتدله، جنگل های خشک یا با درختان همیشه سبز، ساواناهای استوایی، جنگل های بارانی گرمسیری، نواحی شهری و زمین های کشاورزی است.

عمده پراکندگی این پرندگان به صورت طبیعی در اوراسیا و آفریقا است و فقط یک جنس از این پرندگان در اقیانوس آرام جنوبی و بخش شمال شرقی قاره استرالیا زندگی می کند. مرکز تنوع این پرندگان در نواحی استوایی بر قدیم است. با این حال بجز قاره آمریکای جنوبی و قطب جنوب، در نتیجه معرفی گونه و یا فرار از قفس، جمعیت های زادآور دارند. بهترین مثال از این تغییر در پراکنش مربوط به سار اروپایی است که بیشترین تطابق را با محیط داشته و در سراسر آمریکای شمالی، استرالیا، نیوزلند و بسیاری از جزایر جهان حضور دارد به عنوان یک رقیب برای پرندگان نواحی استوایی در این قسمت رو به افزایش است و باعث کاهش جمعیت بسیاری از پرندگان شده است

بسیاری از گونه ها با جمعیت مقیم و مهاجرت محدود به دلیل وجود حفره بر روی تنه درختان و امکان ساخت لانه امن و پناهگاه تمایل بیشتری به حضور در نواحی جنگلی دارند ولی گونه هایی که مهاجرت می کنند و در طیف وسیعی از مناطق جهان دیده می شوند مانند جنس Sturnus تمایل به حضور در زیستگاه هایی مانند علفزارها دارند.

تمامی حدودا 200 میلیون سار اروپایی که امروزه در آمریکای شمالی یافت می شوند حاصل رهاسازی حدود 100 فرد از این پرنده در سنترال پارک شهر نیویورک در سال 1890 می باشد.

 راهنما: 

بنفش (جمعیت مقیم) نارنجی (جمعیت زادآور) آبی (جمعیت غیر زادآور)

رفتار

بیشتر گونه های سار و میناها تا حد زیادی اجتماعی هستند و به صورت کلنی زندگی می کنند. برخی از این پرندگان کاملا رفتار پرخاشگرانه دارند که این ویژگی در جمعیت هایی که به نواحی غیر از زیستگاه طبیعی خود معرفی شده اند بیشتر دیده می شود و مشکلات جدی برای گونه های بومی که در محدوده زندگی این پرندگان لانه سازی دارند را به وجود می آورد.

میناها و سارها دارای صداهای متنوع و بلندی هستند که به ندرت آهنگین می باشد و در تقلید اصوات بسیار توانمند هستند. چند گونه از جمله سار بال قهوه ای و سار شلی (Shelley's starling) برای لانه سازی به صورت انفرادی اقدام می کنند و گاهی نیز در گروه های کوچک دیده می شوند.

سارها و میناها توانایی های فوق العاده ای در پرواز دارند و در حین پرواز مانورهای ماهرانه ای انجام می دهند. گونه هایی که در نواحی معتدله لانه سازی دارند معمولا در زمستان به مناطق با آب و هوای گرمتر مهاجرت می کنند و پرواز برای مهاجرت در طول شب انجام می شود. اکثر گونه های گرمسیری در مناطق جنگلی زندگی می کنند اما برخی دیگر به ویژه گونه های ساکن نواحی معتدله به شرط اینکه جایگزینی بجای حفره درختان برای محل لانه سازی وجود داشته باشد زیستگاه های باز را به بخش های با درختان متراکم ترجیح می دهند. نقاطی مانند حفره ها در مناطق صخره ای، فرورفتگی های روی ساختمان ها و پل ها محل مناسبی برای لانه سازی این پرندگان به شمار می آیند.

رنگ در قسمت های بدون پر در گونه های این خانواده در روابط اجتماعی دارای اهمیت بالایی است و تغییر فصل بر رنگ آن موثر است برای مثال در طول فصل تولید مثل رنگ روشن تر می شود. این ویژگی برای سار اروپایی در رنگ منقار، در مینای بالی در قسمت آبی رنگ اطراف چشم و در چند گونه از میناها بر رنگ زرد روی سر و صورت دیده می شود.

تولید مثل

اکثر گونه های سار و میناها از آشیانه هایی استفاده می کنند دارکوب ها و باربت ها در تنه های درخت ایجاد کرده اند. این پرندگان، عدم توانایی در ساخت لانه را با رفتار تهاجمی که کمک به تصاحب لانه های تازه ایجاد شده جبران می کنند. سایر سارها مانند سار تریسترام (Onychognathus tristramii) از لانه هایی که در میان صخره ها درست شده استفاده می کنند و بسیاری از آنها نیز ایجاد لانه در حفره های ساختمان ها و دیگر بناهای انسان ساخت را ترجیح می دهند.

سارها و میناها به محض یافتن لانه مناسب، داخل آن را با برگ ها و علف ها، شاخه های کوچک و اشیایی که توسط انسان رها شده پر می کنند. این پرندگان گاهی سیگارهای روشن دور انداخته شده را به داخل لانه می برد که نتایج فاجعه باری به همراه دارد. برخی گونه ها، گل ها و برگ های سبزی را به داخل لانه می برند که مواد شیمیایی با خواص دور کردن و کشتن حشرات را دارد. در این پرندگان معمولا هر دو جنس در ساخت لانه نقش دارند.

تخم سارها و میناها عموما آبی کمرنگ می باشد ولی در برخی گونه ها سفید-کرم نیز هستند. رنگ پوسته تخم در جنس های , Pastor, Temenuchus, Sturnia, Gracupica, Leucopsar, Acridotheres Creatophora و Sturnus ساده و بدون لکه و در اکثر گونه های سایر جنس ها پوسته دارای لکه های تیره رنگی می باشد.

در برخی گونه ها فقط جنس ماده در مراقبت از تخم ها و جوجه ها نقش دارد و در بعضی دیگر هر دو جنس از تخم و جوجه ها نگهداری می کنند. مدت زمان به دنیا آمدن جوجه ها کمتر از دو هفته است. جوجه سارها و میناها در زمان تولد بدنی صورتی رنگ و بدون پر دارند و گاهی در قسمت بالای سر و پشت بدن تعداد کمی پر ممکن است وجود داشته باشد و در چند روز اول چشمانشان بسته است. جوجه ها غالبا در عرض سه هفته پرهایشان درمیاید. هر دو والد در تغذیه جوجه ها نقش دارند و در برخی گونه ها نیز پرنده دیگری برای غذادهی به جوجه ها به کمک والدین می آید که معمولا جوجه های قبلی همان جفت والد هستند. بسیاری از گونه ها می توانند 2 و یا گاهی 3 تخم بگذارند.

تغذیه

رژیم غذایی چندین جنس از خانواده سارها (از جمله Streptocitta, Basilornis, Mino, Aplonisو Ampeliceps) بر پایه انواع میوه ها و توت ها می باشد و اعضای جنس Sturnus عمدتا حشره خوار هستند. مهاجرت آنها به سمت عرض های بالایی در نیمکره شمالی در فصل بهار به آنها این امکان را می دهد که روزهای بیشتری از حشراتی که تولید مثلشان به رویش گیاهان وابسته است تغذیه کنند. در اکثر گونه ها، تغییرات فصلی بر استفاده از منابع غذایی تاثیرگذار است. در فصل لانه سازی و زادآوری که نیاز بیشتری به پروتئین دارند میزان تغذیه از حشرات افزایش می یابد و در اواخر تابستان عمده رژیم غذایی را میوه ها تشکیل می دهند. برخی گونه ها مانند سار بال قرمز (Onychognathus morio) همه چیز خوار هستند و از میوه ها و حشرات، غلات، مردار حیوانات کوچک، شهد و زباله ها تغذیه می کنند.

یکی از خصوصیات سارها و میناها که به جستجوی غذا کمک می کند رفتار کنجکاوانه منحصر به فردشان است. این پرندگان برای یافتن غذا، ابتدا محلی که مناسب می دانند را لایه سست رویی آن را با کمک منقار کنار می زنند و پس از پاکسازی آن ناحیه به جستجوی غذا می پردازند.

وضعیت حفاظتی

از 123 گونه خانواده سارها که به رسمیت شناخته شده 5 گونه منقرض شده، 2 گونه در معرض خطر انقراض، 5 گونه با جمعیت آسیب پذیر و 8 گونه در آستانه تهدید می باشند.

تا کنون حداقل 5 گونه از سارها و میناها منقرض شده اند. سار رودریگز و سار شانه به سر که بومی جزایر ماسکارین بوده اند احتمالا در قرن 18ام منقرض شده اند. گونه Aplonis corvine در سال 1828 در جزایر کارولین و سار تاسمانی (Aplonis fusca)، زیرگونه hullianaA.f. در سال 1919 و زیر گونه A.f. fusca در سال 1925 برای آخرین بار دیده شده اند.

مینای بالی نیز به شدت در معرض خطر انقراض است و در سال 1998 تنها 14 فرد از این گونه در طبیعت رکورد شده بود و از اصلی ترین دلایل این اتفاق صید این پرنده برای اهداف تجاری است.

اهمیت برای انسان

بسیاری از آنها نیز به کنترل حشرات و آفات کمک می کنند و برخی گونه ها نیز از طریق پراکنده کردن دانه ها در حفظ تنوع گونه های گیاهان نقش دارند. توانایی سارها و میناها در تقلید صدای افراد، موجب تمایل انسان برای نگهداری این پرنده به عنوان پرنده زینتی و تجارت این گونه ها شده است

برخی از گونه های این خانواده به عنوان آفت کشاورزی شناخته می شوند. بعضی از گونه ها مانند سار اروپایی که در نواحی شهری با جمعیت های بسیار زیاد دیده می شوند با دفع فضولات که دارای اسید اوریک است به ساختمان ها و بناهای تاریخی آسیب می زنند.

لینک منابع

Environment_ Starlings and Mynas (Sturnidae)

Science_ Starlings and Mynas (Sturnidae) 

Sturnidae: Starlings